در این مقاله فرازهایی از اندیشه های مقام معظم رهبری در خصوص مفهوم فرماندهی و مدیریت، رفتار علوی، الگوی فرماندهی، رسالت ها و وظایف کلی فرماندهی و مدیریت و ویژگی های فرماندهی، مورد بررسی قرار خواهند گرفت تا کارکنان نیروهای مسلح با بهره گیری از این آموزه های درخشان، به نحو شایسته ای یگان های تحت امر خود را فرماندهی نمایند.

اهمیت علم و فناوری چنان است که بنظر نمی رسد امروزه کسی قائل به آن نباشد. امّا در عین حال ذکر این مهم لازم است که همه کس از یک منظر این اهمیت را لمس نمی کنند. گروهی علم را ابزار اقتدار و تسلّط دنیوی می پندارند، برخی آن را عامل رفاه می دانند، بعضی علم را برای علم می خواهند و لذت کسب آن را بر همه چیز ترجیح می دهند. تعداد این دیدگاهها کم نیست و البته تجمیع آنها در یک فرد، گروه و یا حرکت نیز ممکن می باشد. در عین حال ممکن است درگذر زمان و در شرایط مختلف اهمیت یک یا چند عامل به دلایل مختلف تقویت و یا کاهش یابد. در زمان حاضر که نظامهای ظالم بعلت تسلط بر علم و فناوری بر جهان مسلط شده اند، توجه به این معنا بخصوص در دنیای محرومین و مستضعفین وجهه خاصی در حدّ جهاد یافته است. در این مقاله ضمن توجه به اهمیت علم و فناوری از دیدگاههای مختلف، با توجه به شرایط زمانی و مکانی حاضر براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری نگاهی دوباره به این موضوع مهم و حیاتی انداخته و اهمیت آن از منظر دفاعی و حفظ عزت و صیانت ملی مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.

دفاع هوشمند را می توان راهبردی مطمئن در بکارگیری تمامی ظرفیتها و مقدورات موجود کشور در مواجهه با تهدیدهای بالقوه و بالفعل پیش روی نظام دانست. با عنایت به ظرفیت های معنایی فراوان و تجمیع حوزه های نرم افزارانه و سخت افزارانه در آن، این مفهوم از راهبردی ترین سیاست های کلان نظام قرار گرفته است. دفاع هوشمند، در واقع دفاع از ارزشهایی است که مورد تهدید همه جانبه دشمن قرار گرفته است که بالطبع دفاع همه جانبه و هوشمندانه را مطالبه می کند. یکی از حوزه های دفاع برای همه کشورها حوزه دیپلماسی دفاعی است که به مفهوم بهره گیری از ظرفیت های دیپلماسی برای پیشبرد هدف ها و کارویژه های دفاعی است. امروزه بر کسی پوشیده نیست که دیپلماسی می تواند نقش مکمل و حتی نقشی برتر را در تعامل کشورها به عهده داشته باشد. با توجه به نو و جدید بودن واژه دفاع هوشمند، در این مقاله سعی بر این است تا ضمن کالبد شکافی دفاع هوشمند و شناخت عناصر و ابعاد آن، نقش دیپلماسی دفاعی (با تأکید بر اندیشه ها و آراء مقام معظم رهبری) را بررسی و راهکارهای کاربردی دیپلماسی دفاعی را ارائه نماییم.

ویژگی هایی همچون عدم قطعیت و تحولات حوزه های تاثیرگذار بر امنیت ملی از جمله عوامل پیچیده تر شدن حوزه "دفاع" بوده و ضرورت پیشدستی در اکتساب دانش لازم برای دفاع از امنیت ملی و در نهایت، موضوع "دفاع آینده نگر" را برجسته می سازد. تجربیات درخشان در عالی ترین سطوح نظام، اشراف بر مبانی فقهی دفاع، ارتباط نزدیک با نیروهای مسلح و دیگر خصایص راهبردی امام خامنه ای، همگی نشان از بی بدیل بودن اندیشه های دفاعی معظم له در میان تمامی نظریات رایج نبرد و دفاع دارند. بر این اساس، هدف از انجام پژوهش حاضر دست یابی به نظریه مبنایی امام خامنه ای در مقوله "دفاع آینده نگر" و به بیان بهتر شناسایی و معرفی "الگوی دفاع آینده نگر در اندیشه های دفاع امام خامنه ای" بوده است. بدین منظور از روش نظریه پردازی داده بنیاد استفاده شده است. چارچوب نظری پژوهش، تلفیقی از رویکردهای آینده پژوهانه تصویرپردازانه و هنجاری است. داده های تحقیق، از روش کتابخانه ای و جستجوی پیشرفته در پایگاه های مرتبط با بیانات معظم له گردآوری شده و به منظور توسعه مقوّمات شکل دهنده نظریه مبنایی، از روش نمونه برداری نظری تا رسیدن به کفایت نظری داده ها استفاده شده است. یافته های پژوهش، حاکی از ابتنای نظریه مبنایی امام خامنه ای در مقوله "دفاع آینده نگر" بر دو مقوله اصلیِ "دفاع آینده نگر در سطح ملی" و "دفاع آینده نگر در سطح نیروهای مسلح" است. مقوله اول ناظر بر دو مولفه "حفظ هویت ملی برای آیندگان" و "انتقال تجربه جنگ تحمیلی به آیندگان" و مقوله دوم نیز ناظر بر سه مولفه "گسترش آمادگی برای نبردهای آینده"، "گسترش توانمندی های سرمایه انسانی" و "توسعه دانش دفاعی آینده نگر" است. افزون بر این، تحقیق حاضر ارائه دهنده مفهومی نوین از "دفاع آینده نگر" مبتنی بر اندیشه های بی بدیل امام خامنه ای در حوزه دفاع است.

نوآوری به مثابه یک جعبه سیاه است که برای سال های طولانی مورد بررسی قرار گرفته است و شاید بتوان گفت قدمتی به اندازه ی تاریخ خود بشر دارد و در بخش های دفاعی به دلیل گستردگی ماموریت ها در بخش های مختلف عملیاتی و رزمی، فرماندهی و کنترل، فناوری، ساخت و نگهداری تجهیزات و ادوات نظامی و حتی پشتیبانی، لجستیک و خدمات اداری و مالی یک موضوع کلیدی محسوب می شود. مقاله حاضر در صدد ارائه نظریه نیروهای مسلح نوآور با استفاده از روش پژوهشی گراندد تئوری می باشد. به منظور دستیابی به این هدف با بررسی ادبیات و مبانی نظری تحقیق، بررسی بیانات رهبری و مصاحبه با نخبگان و صاحب نظران موضوع و جمع بندی مصاحبه های صورت گرفته، کدها احصاء گردید. بر اساس این مدل، «نیروی مسلح نوآور، نیرویی است تحت حاکمیت معصوم و یا برگزیده او، برآمده از انقلاب اسلامی و شکل گرفته بر اساس باور و شعائر دینی، انتظارات مسئولین ارشد نظام و شرایط جمهوری اسلامی ایران که به دلایل نامساعد بودن محیط، اوضاع و شرایط محیط بین الملل، فضای رقابتی دنیای بین الملل و شرایط اقتصادی و تحریم های همه جانبه با در نظر گرفتن عوامل فردی و عوامل درون سازمان در نیروهای مسلح، بینش و اهداف مشترک بین کارکنان، فضای کاری مناسب و ویژگی های مدیریتی در بدنه ی فرماندهی، می بایست نسبت به ارائه و حمایت از برنامه های انگیزشی و حمایتی، بکارگیری مدیریت فناوری اطلاعات، مدیریت افراد، مدیریت دانش، آموزش و فرآیند یادگیری کارکنان، تحقیق و توسعه، هوشمندی فناوری، فرآیند محور بودن، آینده نگری و مدیریت خلاقیت اقدام نمایند تا بر اساس آن بتواند در رفتار، فرآیند، محصول، بازار، راهبرد به نوآوری دست پیدا کند و در نهایت منجر به تقویت خودکفایی و تقویت بنیه دفاعی نظام جمهوری اسلامی ایران گردد».

جهاد کبیر از مباحث اصلی در اسلام و قرآن می باشد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته است. این امر ناشی از تحولات بوجود آمده در سطح بین المللی و شرایطی می باشد که ایران و جهان اسلام با آن مواجه شده است. جهاد کبیر دارای لوازم و ویژگی ها وپیش شرط هایی است که عبارتند از: انقلابی بودن، عدم تبعیت از دشمن، مقابله با تهدیدات استکبار و آشنایی با ابعاد مختلف جهاد کبیر. از جمله الزامات مهم برای رشد مقوله ی جهاد کبیر دشمن شناسی و بصیرت افزایی می باشد. همچنین جهاد کبیر دارای عرصه های مختلفی می-باشد که عبارتند از: عرصه سیاسی، عرصه ی فرهنگی-اجتماعی و عرصه ی اقتصادی. در پژوهش مورد نظر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری به بررسی جایگاه جهاد کبیر در اندیشه دفاعی مقام معظم رهبری خواهیم پرداخت و به دنبال پاسخگویی به این سوال می باشیم که جهاد کبیر چه نقشی در پیش برد اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی دارد؟ و فرضیه ی مورد نظر بر نقش اساسی مقوله ی جهاد کبیر در شرایط کنونی در سطح داخلی و بین المللی تأکید دارد و عاملی پیش برنده برای نظام جمهوری اسلامی می باشد.

هویت عبارت است از پاسخ به کیستی و چیستی که موجب تمایز و یا تشابه یک فرد و یا گروهی نسبت به دیگران می گردد. هویت ملی در جامعه معاصر ایران برساخت جدیدی از هویت ایرانی است که لایه ی اسلامی و انقلابی به آن افزوده شده است. این تحقیق با هدف" تبیین ابعاد، عناصر و مولفه های هویت ملی(اسلامی، ایرانی و انقلابی) و جایگاه آن در اندیشه دفاعی مقام معظم رهبری" به روش اسنادی و دلفی انجام شده است. مقایسه ابعاد هویت ملی نشان می دهد که بُعد اسلامی با میانگین رتبه 3. 5 و بُعد ایرانی با میانگین رتبه 2. 7 دو بُعد اساسی هویت ملی ایرانی-اسلامی را تشکیل می دهد. درکلیه ویژگی های اعلام شده برای هویت ملی(ایرانی و اسلامی) میزان احساس تعلق و عاطفه نسبت به هویت ملی بیش از میزان تعهد و آمادگی دفاع(رفتار) می باشد و همچنین میزان تعهد و رفتار بیش از آگاهی و شناخت نسبت به عناصر هویت ملی می باشد. بر اساس نتیجه بدست آمده؛ مبانی چهارگانه، هفت اصل، یازده ویژگی و دو دسته کارگزاران( نقش آفرینان دفاعی) اجزاء تفکر و اندیشه دفاعی مقام معظم رهبری هستند که هویت دفاعی را بر محور هویت اسلامی و ایرانی تشکیل می دهد. همچنین در اندیشه دفاعی معظم له" بسیج به عنوان تشکلی هویت پایه، نقش کلیدی در بهره-گیری از توان هویت ملی برای دفاع و پاسداری از اسلام و کشور در زمینه های مختلف دارد و بر همین اساس راهکارهایی برای انضمامی شدن این اندیشه و تجلی دفاع هویت پایه در در بستر بسیج ارائه شده است.